Culturele hoofdstad van Europa word je niet zomaar, weten ze inmiddels ook in het Noord-Zweedse Umeå, er gaan jaren van voorbereiding aan vooraf.
Umeå? Die plaatsnaam – uitgesproken als Oemeejoo – doet bij weinig mensen buiten Zweden een belletje rinkelen. Vanaf volgend jaar is dat echter anders, hopen de bewoners. In 2014 is de grootste stad van de noordelijke archipel namelijk culturele hoofdstad van Europa.
Culturele hoofdstad van Europa word je niet zomaar, weten ze inmiddels ook in Umeå, er gaan jaren van voorbereiding aan vooraf. “We zijn in 2008 al begonnen met het proces”, vertelt Fredrik Lindegren, de artistiek directeur van de stichting Umeå2014.
De culturele hoofdstad van Europa wordt, sinds 1985, elk jaar gekozen door het Europees Parlement (EP). Sinds 2011 krijgen jaarlijks twee steden de titel. In 2014 zal dat naast Umeå, de Letse hoofdstad Riga zijn. Het doel van de jaarlijkse toekenning is volgens het EP “de rijkdom, de verscheidenheid en de gemeenschappelijke kenmerken van de Europese culturen tot hun recht te laten komen en ertoe bij te dragen dat de burgers van de Europese Unie elkaar beter leren kennen.”
De toekenning van de titel gebeurt op basis van een toerbeurtsysteem tussen de lidstaten van de Europese Unie. In 2014 is Zweden weer aan de beurt, na het Europese culturele jaar van Stockholm in 1998. Verschillende steden streden om de titel en op het laatste ging de strijd nog tussen Umeå en het Zuid-Zweedse Lund.
Lachend hart
Zoals de procedure voorschrijft, kwam een delegatie van het Europees Parlement vervolgens een kijkje nemen in de twee Zweedse steden om te bepalen met welke stad ze in zee zouden gaan. Dat was een spannend moment, aldus Lindegren. “We hadden weinig geld, waardoor we bijvoorbeeld maar drie levensgrote lachende harten – het logo van Umeå2014 – konden laten maken. Maar we wilden die beelden wel overal in de stad neerzetten waar de commissie zou komen”, vertelt hij.
“Dus laadden we, steeds als de commissie ergens was geweest het hart op een vrachtwagen om het ergens anders in de stad weer neer te zetten. Helaas was ons logistieke plan niet helemaal goed uitgewerkt, waardoor de commissie toen ze op een gegeven moment op een boot zaten, een vrachtwagen met een hart voorbij zagen rijden. Gelukkig konden ze er wel om lachen.”
Uiteindelijk denkt de burgemeester van de Noord-Zweedse stad, Marie-Louise Rönnmark, dat Umeå het van Lund heeft gewonnen door het open karakter van hun kandidatuur. “Wij hebben gewerkt met wat we ‘open source’ noemen”, vertelt ze. “We hebben vanaf het prille begin de inwoners betrokken bij het proces. Nog voordat we ons officieel kandidaat stelden, hebben we mensen uit de stad en de omgeving gevraagd om hun mening en hun ideeën tijdens bijeenkomsten en via een speciale website.”
Ook na de toekenning van de titel heeft de organisatie de bewoners van de stad centraal gesteld. “Iedereen met een goed idee kon bij ons aankloppen en veel van die plannen worden nu ook echt uitgevoerd. Omdat we zo’n kleine stad zijn, met slechts 117.000 inwoners en weinig culturele instituten, is deelname van de inwoners ook onmisbaar. Iedereen moet meedoen om het komende jaar tot een succes te maken”, aldus de burgemeester.
Resultaat van de inmenging van de burgers is een overvol programma voor 2014 met onder meer een rockfestival, de opening van een gitaarmuseum en een cultuurhuis, een opera in de buitenlucht en een lichtfestival. De rode draad tijdens het jaar zijn de acht seizoenen van de Sami, de oorspronkelijke bevolking van het noordelijke deel van Scandinavië. De burgemeester gelooft dat de uitverkiezing tot culturele hoofdstad van Europa heel veel zal doen voor haar stad. “Uit onderzoek is gebleken dat culturele hoofdsteden gemiddeld 20 procent meer toeristen aantrekken. Daarnaast is het ook goed voor de bedrijven, instellingen en universiteiten in Umeå en voor het zelfbeeld van de inwoners van onze stad en in de regio. We zijn niet meer dat stadje met die onuitspreekbare naam ergens in het noorden van Zweden. We staan op de kaart, nu al. Eigenlijk kan het al niet meer stuk.”
Het culturele jaar van Umeå wordt op 30 januari 2014 geopend en afgesloten op 29 januari 2015. Er vertrekken dagelijks meerdere vluchten naar Umeå vanuit Stockholm. De reistijd vanuit Nederland bedraagt ongeveer vier uur.
